"Boże Narodzyni w Beskidach"

WALERIA PROCHOWNIK "BOŻE NARODZYNI W BESKIDACH"  JASEŁKA

DLA ZESPOŁU REGIONALNEGO „GROJCOWIANIE” z Wieprza

SCENA I

Przy ognisku spotykają się : Jonek , Stasek , Wojtek ,Bartek , Michoł i Kuba. Popijają wino i gwarzą między sobą. Michoł gra na skrzypcach.

Jonek : Wiycie chłopoki , musym wom powiedziej , nimogłek dzisioj, juz w chałpie usiedziej. Cosik mie na hole jakby kijym gnało.

Stasek : Zy mnom się to samiutko po wiecerzy stało. Ledwiek bydłu zadoł i posełek w pole.

Wojtek : Na jo akurat siecke rznoł w stodole , kie posłysołek Michałowom nute. (wskazuje na grającego Michała)

Michoł : Byłek łozebrany. Kiyrpce miołek zezute, kie mi to łocy na skrzypce łuciekły. Uny mie z ciepłej chałpy na tyn ziomb wywlekły. Cosik mie tu w środku (bije się w piersi) strasno ckliwoś brała.

Kuba : No to sie z nos fajno kompanijo dobrała. Zeby ino ziomb nom niy zalos za skóre. Kto to widzioł w zimie tak przy łogniu siedziej? Co mie tu przygnało muse wom powiedziej. Nale zeby sie wom troske poprawiła mina, przyniosłek pot pazuchom tyn gonsiorek wina. Wyciąga butelkę wina, wszyscy się cieszą , aprobując poprawienie sobie humoru Gdy Kuba wyciąga butelkę Diabeł kusi Jonka

Diabeł : Mocie mało napitku, podgodaj im musis! Powiydz co do śpasu to ik pryndzyj skusis!

Jonek : Ze my tes napitku wszyjscy zabocyli. Nady jus w Kanie Galilejskiej dobre winko pili. Uno nos spewnościom wsyćkik łozweseli!

Stasek : Rety! Ratujcie mie wszyjscy janieli! Ciebie ino napitek mocny w głowie! Muse ci przypomniej ze twoj patron Jon, niy wino nosił ino mlyka dzbon!

Diabeł : Nic tu po mnie! Zaś tyn świyntosek (wskazuje na Staska) jak zawse musioł wtronknyj swoje trzy grose!

Wojtek : Cicho byćciez! Niy jes to przeciez do złego przycyna kiej se wypijymy po kwaterce wina. Bo wiyncyj nie stanie widzym to na oko (wskazuje na butelkę)

Kuba nalewa do blaszanego garnuszka wino i częstuje wszystkich po kolei.

Michał gra na skrzypcach i wszyscy śpiewają.

Kiej my sie ześli na tej polanie

Moze sie dzisioj tez cud tu stanie

Ej wino, wino, wino Lepse nis w tyncos było

W Kanie Galilejskij

Bartek : Co jes!? To sie wom wszystkim na spasy zebrało? Na mnie cosik takigo w głowie zaświtało, jako by mój Boze, jako by to było, zeby sie Dzieciątko u nos narodziło. Tak samo jak w Betlejym ongiś przed wiekami, u nos w Beskidak miyndzy gorolami. To by dopiyro tes była nowina.

Jonek : (ziewając) Niy wiym Jakubie, cy twoja to wina. Cym ześ ty nos napoił, ze mie spani bierze?

Stasek : (wpatrując się w niebo) Mnie zdo sie ze w niebie straśnie piyknie grajom... same mi sie przy tym łocy zamykajom (również zasypia)

Wojtek : Nady nic złego przeciez sie niy stanie jak i jo sie zdrzymne tu na tej polanie. Ino do łognia dorzucij by trzeba.  

Michoł : (na skrzypcach gra po cichu „Wśród nocnej ciszy”) Jo tes łodpocne. Ciepło mie zmorzyło. Zasypia, skrzypce wypadają mu z rąk

Bartek : Nale śpiom słodziutko, jas popatrzej miło. Jo ik popilnuje! Ino ze poprowdzie, (ziewa) zacyno mnom motaj. Dziwno kasik na wszystkik nasła ta dzymota (również zasypia) Gdy pasterze posnęli diabeł krąży kołop nich, śmieje się, zaciera ręce

Diabeł : Śpijcie se, śpijcie! Jo tu powaruje! Juz wos nicym nie skuse, nale chłocios krwie to trochę napsuje!!! Diabeł strąca kapelusze z głów, rozpina kożuch, ściąga kierpce itp.

SCENA II 

Z poza sceny dochodzi melodia kolędy „Nie było miejsca dla Ciebie” Diabeł robiąc psoty pasterzom dostrzega Maryję i Józefa.

Diabeł : Na kto sie tam jesce tuło tak po ćmoku? Muse im dopatrzej, schłowom sie do krzoków. Diabeł spostrzegając Maryję z Józefem

Diabeł : Źle wom było w niebie? No i po co tutoj lezom? Jesce im górole za skórę zalezom! Idą Maryja i Józef. Przechodzą rozmawiając obok śpiących i udają się w stronę szopy.

Maryja : Z Boskij to woli tutoj się tułomy, zmiłowanio ludzkigo darmo wyglondomy. Zdo sie, ze tak samo, jak ze przed wiekami. Świat przeciez sie zmiynił, na ludzie tacy sami.

Józef : Niy trop sie Maryjo, chłoćmy w rynkak Boskik, zaś nos niy łominom wszystkie ziymskie troski. Poto my tu przyśli by sie im spełniło (wskazuje na śpiących) , by sie Dzieciątko w Beskidak, tu sie narodziło.

Maryja : Józefie mój miły, poszukoj schroniynio. Cujym ze na połóg juze mi sie zbiyro.

Józef : Nale kto nos przyjmie niepilców z daleka? Doś sie przybłyndów teros poniewiyro. Pójdymy pomalutku. Przed północom chyba dojdymy . Widzis? Tam na gronicku pastyrsko koliba.

Maryja : (płaczliwie) Ło Boze ty mój Boze, Boze mój jedyny! Nimom ciepłyk barchanów dlo mojej dzieciny. Na tu przeciez zima wiater zimny wieje. Ka jo sie z dzieciontkiym malutkim podzieje? Dochodzą do szopy. Józef zwraca się w stronę widowni.  

Józef : Łoto my dośli. Nim północ wybije, Maryja Nojświyntse Dzieciątko powije. Wchodzą do szopy.

Chór śpiewa pastorałkę „ Jezu ślicny kwiecie”

SCENA III

Diabeł spostrzega Macieja

Diabeł : Na skondze sie tu wziyno to stare dziadzisko? Muse go nastrasyj! Zepsuje mi wszystko! Mówi do Macieja Diabeł : Ej staro dziadygo! Kany sie tu wleces?! Wiater cie złobyrto, nika nie ucieces!

Maciej : Cy mie deboł strasy?! Zima sie zrobiło! W imie Łojca, Syna zgij niecisto siło! Diabeł ucieka pokurczony. Maciej śpiewa:

Maciej :

Całe zyci łowcek pasoł W tej tu dolinie, w tej tu dolinie

Jako zywo nie słysołek o tej nowinie / 2x

By paniynecka Synecka Miała porodzij, miała porodzij

By paniyjstwo z macierzyństwym miało się zgodzij / 2x

Na tu cało kompanija Tak se mówiła, tak se mówiła

Ze panna syna na sianku w złobie powiła / 2x

Maciej przystaje przy śpiących. Ukazuje się gwiazda.

Maciej : (wystraszony) Rety! Ło północy słońce zaświeciło! Ło rety Bości co tes by to było. Jedna ino tego moze być przycyna narodziła sie nom w górak Nojświyntso Dziecina! Patrzy na śpiących pasterzy i zaczyna ich budzić szarpie ich energicznie mówiąc przy tym:

Maciej : Hej pastyrze wstawojcie, cud Boski prześpicie! Jasnoś tam na groniu! Co wy nie widzicie?! Zrywają się wszyscy . Michał chwyta skrzypce, śpiewają:

Wszyscy :

Ło Macieju ty nom powiydz,

Godajom ze ty wszystko wiys.

Maciej :

Widziołek, widziołek ślicne widzyni

Słysołek, słysołek janielski piyni

Stało sie to ło północy

spaliście wcinzkij niemocy

wiym jo to naprowde mie sie niy śniło

tamkole tej budy słońce świeciło / 2x

Niy tajym to ze sie bołek

Na wos wszystkik zawołołek

Na Staska, na Jaśka i na Michoła

Wojtkowi na boki głowa lotała / 2x

Wszyjscy w mig sie podźwignyli

Łoć byli twardo zasnyli

Inok Bartka musioł wzionś za cuprynę

Coby tes powitoł Boga Dziecinę / 2x

Jonek : Gwołtu, rety! Co sie dzieje? Ło północy na jus dnieje? Chyba ze inkso jes tego przycyna.

Maciej : Zaś na świat sie narodziła Nojświętso Dziecina.

Bartek : Trzeba go powitaj! Pojmy w Imię Boze! Kozdy mo przecies cosik schłowane w kumorze. Za godzine, tutoj, wszyjscy sie zejdymy, powitaj Dziecinę wszyjscy pójdymy. Gdy Maciej z pasterzami idą do szopy diabeł mówi

Diabeł : No parcie jacy porzondni sie wszyjscy zrobili! Klyncom przed figurom, ino ze z debłym za skórom!

Schodzą ze sceny śpiewając:

Pójmy teros w Imię Pańskie

Łotworzom nom wrota rajskie

Przez narodzynie Jezusa

Bydzie w niebie naso dusa królowała

SCENA IV  

Jezusek leży w żłobie. Józef i Maryja wystraszeni.

Maryja : (z wyrzutem) Po co Synulku? Po co Ci to było? Zaś Ci tutoj na ziymie przyjś sie umaniło. Kciołeś widziej pastyrzy? Tu nikogo nima. Nawet bydlontek, bo to przeciez zima.

Jezusek : Niy trop sie Matuś, uni wnet sie zwiedzom. Teros noc i zima, wszyjscy w chaupak siedzom. Pokiela niek przylecom tu z nieba janieli, ik piykne śpiywanie wnet nos łozweseli.

Chór śpiewa pastorałkę „ Wesołom nowinę” Do szopki idą dziewczęta z darami. Dobiega do nich Diabeł.

Diabeł : Cekojciez dziewcynta! Kany sie włocycie? W remizie muzyka. Co wy? Nie słysycie?!

Dziewczyna I :Pojmy wartko! Na mój dusiu straśnie piyknie grajom! Pewnikiem jus tam na nos chłopcy cekajom! Dziewczyna II wygraża jej pięścią

Dziewczyna II : Hanka!!! Jako głosi powiedzyni stare: dlo Pon Bocka świecka, Debłu zaś łogarek. Za muzykom to jaze nuskami drobis! Ej, nicego dobrego ty sie nie dorobis! Diabeł bierze dziewczynę pod rękę i wyciąga za sobą.

Dziewczęta śpiewają Kolędę „Przylecieli tak ślicni janieli. W czasie śpiewu do szopki przylatują anioły.

Aniołek I : Bondź Dzieciątko pozdrowione dwa tysiące razy! My tu przyleciały na twoje rozkazy. Co ino kces zrobiymy, nicego sie nie bojymy!

Jezusek : Dobrze janiołki, posłańca mi trzeba. Po to wezwołek wos tu przecies z nieba. Tak zek se umyśloł który wartko leci, coby polotoł chłoć troche po świecie. Bo sie wszyjscy świynci w niebie dowiadujom jako ludzie narodzyni moje świyntujom.

Aniołek II : Jo, jo wartko lotom! Z tego zek jes znany! Ino ka mioł byk laciej? Świat jes straśnie wielgi Jezusku kochany.

Jezusek : Wystarcy po Polsce to byde spokojny. Poloki som narodym przecies pogobojnym. Na jus górole jak godnie świyntujom tradycje łod maluśka wszyjscy zachłowujom.

Maryja : (zatroskana) Synulku! Tyś malutki mozes sie znerwowaj. Kozałak ci kukiełecka zmasłym nasykowaj. Nowin zaś posłuchos jak nabierzes siły.

Jezusek : (niecierpliwie) Niy matuś! Jo niy spocne jaze sie prowdy nie dowim. Niy kłopoć ty sie mnom ani moim zdrowiym. Aniołku leć wartko bo mnie strasno ciekawoś bierze. Jo tymcasem se w złobecku cichutko poleze.

Dziewczyny podchodzą do szopki z darami.

Dziewczyna I : Nady ponkciez sie janiołki chłocioz by na krzyne. My tes kciały powitaj Nojświyntsom Dziecine.

Dziewczyna III: Przyniesły my Ci w darze kosulke z barchanu, cobyś Dzieciontko niy zmarzło jak mroz chyci rano.

Dziewczyna II : Wsytki Bozo Dziecino Ci łobiecujymy, Ze spodnicek krotkik nosij niy bydymy. Ino łobycajne tak popod kolana.

Aniołek II : Słysycie janiołki jak łobiecujom? Na ino przed lustrym se gymby malujom!

Jezusek : Dejciez spokoj janiołecki! Co wy to robicie! W niebie jesteście na tes sie wadzicie? Lepi zaśpiywojcie przejdzie wom miyrzoncka.

Aniołki i dziewczyny śpiewają pastorałkę „ Łoj maluśki” Gdy aniołki lecą za nowinami podchodzi do nich diabeł z sankami.

Diabeł : Kaze to lecicie małe janiołecki? Pozjyzdzojcie se z gorki, tu mocie sonecki!

Aniołek I : Zima jesce długo to sie nazjyzdzomy! Na teros uciekoj bo casu ni momy! Diabeł ze złością odchodzi.

SCENA V  

Gdy pasterze idą z darami śpiewając „Nimos ci nimos”. Kiedy dochodzą Diabeł odciąga Jonka

Diabeł : Cyś ty chłopie łosaloł?! Przeciez ni mos roboty! Karcma stoi przy drodze na ty idzies do sopy?!  Jonek zatrzymuje się.

Maciej : (z gniewem) Łopamiyntoj sie Jonek! To sie skojcyj musi! Nawet w takij chwili na deboł cie kusi?! Jonek popycha Diabła, żegna się i mówi

Jonek : W Imie Łojca, Syna, wiyj corci nosiyni! Moze Boze Dzieciontko mojom nature łodmiyni. Pasterze klękają przed szopką.

Maciej : Zaś sie przepowiydnia w ciało przemiyniła. Nojświyntso Paniynka Dzieciontko powiła. Łostoj Jezusicku,łostoj miyndzy nami! Niy bydzie Ci ckliwo miyndzy górolami.

Wojtek : Bydymy se śpiywaj i graj wiecorami, bo za dnia to roboty mo kozdy bez liku.

Stasek : Jo naprowde niy wiym ło co telo krzyku. Łod chaupy do chaupy bydzies se chłodzowoł, i z kozdym z łosobna dziyj za dniym świyntowoł.

Jezusek : (ze śmiechem) Ale by my tes wszyjscy piyknie wyglondali Jakby my tak co dziyj ino świyntowali. Wystarcy w niedziele i świynta świyntowaj, co niy trzeba robić no i niy handlować.

Bartek : Wyboc nom Dzieciontko my som ludzie prości, Ino u nos robota, tak mało radości. Chłocios dzisioj przy Tobie chwilke posiedzymy, Radosnym śpiywaniym serce uciesymy.

Wszyscy śpiewają kolędę „ Słyse z nieba muzykę”.

SCENA VI 

Podczas śpiewu do szopy idą – Gospodarz niosący bochen chleba, Gospodyni wianek bibułkowy i Baca niosący skórę, ser i wełnę. Gospodyni gestykuluje bez słów, poprawia na nich przyodziewek, wygraża ręką. Dochodzą do szopki. Wszyscy się rozstępują. Oni składają dary.

Gospodarz : Przyjmij Dzieciontecko nase proste dary. Tyn chlyb prosto z groni potym smarowany. Co niy pysni sie biylom, bo bezkidzkie łany niy kocho pszynicka woli iś w doliny. Z żyta un ciymnawy niy z nasej to winy. Nale my te ziymie jako jes straśnie kochomy. Spraw ze Jezusicku piyknie Cie pytomy coby niy lezała biydocka odłogiym.

Jezusek : W wasyk to rynkak Gazdo. Idźcie z Panym Bogiym.

Baca : Jo zaś Nojświyntso Dziecino przynosym te skóre, syr i wełne i piyknie przy tym prose coby te łowiecki w górak sie łostały, bo une Jesusku to majontek nos cały.

Jezusek : Ej ludzie, ludzie co wy to robicie? Jak dali tak bydzie, sami sie zniscycie. Gospodyni dotychczas klęcząca nabożnie zrywa się z klęczek, odtrąca gospodarza i bacę na bok i mówi z oburzeniem

Gospodyni : W Imie Łojca, Syna jas łusom niy wierze! Ło co uni prosom? Jo tym casem ze śtyry pociyrze zmówiłak! Zamias Dzieciontku nukać teroźniyjse zgryzoty weżcie sie serdecnie łoba do roboty! Wszyjscy na łokoło ino narzykajom! Nic niy robiom na manny z nieba wyglondajom! Jo to co inksego, jo to mom mierzoncke. Gospodarka, chłop, bydło a nojwiynksom boloncke tutoj W sercu nose. Ło śmiłowanie Jezusku Cie prosym. Mom jo w chaupie trzy córki. Jus wsytkie do wziyncio. Cym ik wywianowaj, jo ni mom pojyncio. Piykne som jak kwiotecki, do tego z wionkami. Na dyskoteki niy chłodzom nika z chłopcyskami Starzy ludzie godajom- siedź w koncie na znojdom cie. Ino kto ik znojdzie i kiedy? To som moje troski.

Jezusek : Niy trop sie gaździno. Wszystko w rynkak Boskik. Gazdo, baco, gaździno łostojcie tu z nami. Widzym ze janiołki lecom z nowinami. Nadbiegają aniołki, bardzo zatroskane

Aniołek II : Łobleciołek daleko, Nojświyntso Dziecino Ino ze nie jedno wolołbyk pominąć. Nic dobrego wiela nimom do godanio. Jezusek : Coby nie było teros świyntowanio? Niy kce mi sie wierzyj! Ludzie sie nie goscom?

Aniołek II : Wszystko teros inacyj. We Wilijom to ino tak na niby poscom, Poza mynsym to wszystko jedzom, cego pragnie dusa. Na po kolyndzie nika nie kce sie im rusaj. Dziecyska to ino myślom ło prezentach. Nawet ateiści godajom ło świyntak! Bo jedzom, pijom do kościoła nie chłodzom Ino na świyntowanie to sie wszyjscy godzom!

Jezusek : Na kolyndy? Kolyndy cy chłocios śpiywajom?

Aniołek II : Mało kiedy. Na po co , jak im same pudełecka grajom Na zaś w duzyk pudłak to som taki strasydła ze mi łod strachu łopadły i rynce, i skrzydła! Z ledwościom zek tutoj dolecioł z powrotym!

Jezusek : No, no. Nale jesce miołbyk jo łochote posłuchaj ło cym ci górole godajom. Mnie sie widzi ze chyba z pastyrki wracajom. Przez scenę przechodzą dwaj górale i rozmawiają:

Góral I : Pamiyntos Stasek jak my byli mali, co nom to twoj dziadek zawse godowali, kie śli z pastyrki to śniyga było z meter, mroz siarcysty jaze zgrzypioł pod nogami Niebo sie caluśkie świeciło gwiozdami. Na dzisioj? Co my momy przy takij pogodzie? Nic, ino chłoroby jak świynta po wodzie.

Góral II : Za to jak w maju mo słonecko świycij to łowce sie pasom na śniyg z nieba leci. Zima niy wymrozi, lato niy wygrzeje. Kora Bosko, nic innego na świeci sie nie dzieje. Maryja : (zatroskana) Synulku, jes to prowda? Niy do uwiyrzenio. Niy ujon byś Ty ludziom co z tego stropiynio?

Jezusek : Powiym ci matuś przysłowi ktore straśnie lubie: Jako Kuba Bogu tako i Bóg Kubie. Na teroz wyboccie, łodpoconć mi trzeba, Zanim łodejde z powrotym do nieba. Mozecie sie ciesyj , śpiywaj no i graj. To na mojom kwołe, na jo ide spaj!

Diabeł : Ino jednom Dusycke zdołołek zwerbowaj! Nic tu po mnie, wszyjscy juz bydom świyntowaj! Pocekom!!! Dzieciontkiym wartko sie naciesom. W Miynsopusty to uni na kopy nagrzysom!

Maciej : (zwracając się do widowni) Narodzone Boze Dziecie Śpi spokojnie w złobie Na ty pomyśl se cłowiece Cy zrodziło sie tes w tobie? Wszyscy śpiewają kolędę „ Stała sie na niebie wielko światłoś”

KONIEC