Kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża w Żywcu

Krótka historia kościoła

Znajduje się w dzielnicy Żywca zwanej Rudzą. Według relacji kronikarza żywieckiegozostał zbudowany przez obcych osadników sprowadzonych przez rodzinę Thurzonów, w celu poszukiwania rud żelaza na Grojcu i okolicznych wzgórzach. W 1790 roku kościół zamknięto i sprzedano w drodze licytacji margrabinie Wielopolskiej. W 1801 roku odbyła się ponowna licytacja na wniosek władz miejskich. Kościół zakupił Marcin Rybarski, z upoważnienia władz miasta Żywca, dlatego, że do licytacji mogły stawać wyłącznie osoby fizyczne. Jednak Austriacy przez dłuższy czas nie pozwalali odprawiać nabożeństw w tym kościele. W czasie wojen napoleońskich świątynia była magazynem żywnościowym oraz szpitalem dla rannych żołnierzy. Podczas okupacji hitlerowskiej służbę bożą pełnił w kościele ksiądz niemiecki.

Zewnętrzny opis Gotycki zbudowany w końcu XIV wieku, rozbudowany i przerobiony w epoce baroku. Wzniesiony z kamienia, potynkowany, długość kościoła wraz z absydą 68, 6 m, szer. 9 m. Od północy wieża, od południa kaplica Ogrojca. Od zewnątrz budowla opięta szkarpami. Dachy pokryte gontami. Nad dachem nawy widnieje wieżyczka na sygnaturkę nakryta kopułką zwieńczoną ośmioboczną latarnią, cebulastym hełmem i żelaznym krzyżem. Kościół ten w dawnych czasach otoczony był cmentarzem, na którym grzebano skazańców, ponieważ wykonywano tu egzekucje przestępców skazanych wyrokiem sądu na ścięcie i grzebano ich ciała w pobliżu kościoła. Wnętrze Wewnątrz pozorne sklepienie kolebkowe, nad apsydą drewniana kopuła. W glifach okiennych prezbiterium odkryto polichromie z ok. 1630 roku namalowane prawdopodobnie przez Floriana Sobinowicza z Żywca. Na północnej ścianie prezbiterium znajdują się fragmenty pierwotnej polichromii gotyckiej. Z dawnego wnętrza do chwili obecnej zachowały się: 

Obrazy  ,,Zdjęcie z krzyża’’ – w środku krzyż usytuowany na kwiecistej łące oraz osiem postaci rozmieszczonych w dwóch rzędach: Chrystus, Matka Boska, dwie lamentujące niewiasty, św. Maria Magdalena, św. Jan Ewangelista, Nikodem i Józef z Arymatei, złote tło z symbolami Męki Pańskiej; gotycki, bardzo zniszczony, oddany do Muzeum Ziemi Żywieckiej, podczas okupacji wywieziony przez Niemców do Bytomia  „ Wskrzeszenie Łazarza” – renesansowy, bardzo uszkodzony, oddany do Muzeum Ziemi Żywieckiej, podczas okupacji wywieziony przez Niemców. Zawiera sceny wielofiguralnena tle krajobrazu a na pierwszym planie klęcząca postać fundatorki.

„Chrystus i św. Weronika” – renesansowy w Muzeum Ziemi Żywieckiej. Skrzydło tryptyku bardzo zniszczone, oddane do muzeum, zagubione w czasie okupacji. Po stronie wewnętrznej Biczowanie, na zewnątrz postać Piłata.  „Chrystus dźwigający krzyż” – barokowy z XVIII w., jest usytuowany w prawym ołtarzu bocznym przy wejściu do apsydy.

„Upadek Chrystusa pod Krzyżem” – barokowy, oddany do Muzeum Ziemi Żywieckiej

„Ecce Homo”   Rzeźby „Św. Anna Samotrzeć” – drewniana, polichromowana; św. usytuowana na tronie, prawą ręką obejmuje Najświętszą Pannę, która siedzi na jej kolanach, w lewej ręce trzyma jabłko, na kolanach Madonny nagie Dzieciątko z jabłkiem w ręku. Wybitne dzieło gotyckie plastyki śląskiej. W czasie okupacji zostano wywiezione przez Niemców do Bytomia. Obecnie znajduje się w Muzeum Ziemi Żywieckiej. „ Krucyfiks” – 150 cm wysokości, drewniany, polichromowany, gotycki; na krzyżu Zbawiciel umarły. „ Krucyfiks” – 175 cm wysokości drewniany, polichromowany, wczesnobarokowy; później dorobiony posąg Matki Boskiej, św. Jana Ewangelisty i Marii Magdaleny. „ Kalwaria z Chrystusem Ukrzyżowanym” – ustawiona na zewnątrz kościoła przy apsydzie; rzeźby drewniane, polichromowane; posągi łotrów wykonane przez F. Woszczyckiego – snycerza z Andrychowa Przed kościołem znajduje się krzyż kamienny stawiany na grobach skazańców; ma 80 cm wysokości, równoramienny bez daty i napisów. Kolumna kamienna, pod którą strony i świadkowie składali przysięgi nakazane przez sąd. Jest ona w stylu toskańskim, na niej pąk kwiatu i kamienny krzyż Chrystusem, na którym widnieje jeszcze jeden krzyż kuty z żelaza. Kamienna figura św. Jana Nepomucena na wysokim postumencie pod blaszanym daszkiem. Kielich – srebrny pozłacany, stopa kielicha jest starsza z 1739 roku pochodzi z kielicha zakupionego przez plebana radziechowskiego Pikulskiego. Relikwiarze mosiężny, pozłacany i posrebrzany , w kształcie monstrancji, w stylu rokoko mosiężny, pozłacany i posrebrzany, w kształcie krzyża, klasycystyczny Lichtarz drewniany, polichromowany, barokowy, kształt putta trzymającego trójramienne świeczniki żelazne. Sygnaturka Nabyta na Kazimierzu pod Krakowem w 1617 roku w zamian za starą rozbitą.

Opracowanie:Natalia SkoczeńMonika SkoczeńOpiekun: Halina Skoczeń